Қазақ күресі — Шымкент федерациясы

Қазақ күресі — қазақ халқының ежелден келе жатқан ұлттық спорт түрі. Бұл күрес түрі халқымыздың рухын көтеріп, батырлыққа, шыдамдылыққа, әділдікке тәрбиелейтін байырғы өнер. Археологиялық деректер мен халық ауыз әдебиетінде қазақ күресінің үлгілері ертеден кездеседі. Ежелгі дәуірдегі той-думандар мен ас беру рәсімдерінде балуандар күресі басты жарыстардың бірі болған.

Қазақ күресі тек дене шынықтыру құралы емес, сонымен қатар ер азаматтың ержүректілігін, қайрат-жігерін, ептілігін сынайтын ұлттық тәрбие мектебі болды. ХІХ–ХХ ғасырларда Қажымұқан Мұңайтпасов, Балуан Шолақ сынды алып балуандардың есімдері халық жадында мәңгі сақталды.

Бүгінде қазақ күресі халықаралық деңгейге көтеріліп, әлемнің түрлі елдерінде жарыстар өткізіліп келеді. 2016 жылы Астанада тұңғыш «Әлем барысы» жарысы өтті. Қазақ күресі — ұлт рухын танытатын баға жетпес мәдени мұра.

Қазақ күресінің алыптары

Қажымұқан Мұңайтпасов (1871–1948) – қазақ халқының тұңғыш кәсіби балуаны, әлемдік деңгейдегі спорт шебері, қазақ күресінің дамуына өлшеусіз үлес қосқан тарихи тұлға.

Қажымұқан 1871 жылы 7 сәуірде Ақмола облысы, Қараөткел ауылында дүниеге келген. Қыпшақтың Алтыбас руынан шыққан. Атасы Ернақ пен нағашысы Лек палуан ерекше күш иелері болған, бұл Қажымұқанның болашақ балуандық жолына ықпал етті .

Қажымұқан күрестің бірнеше түрінен, соның ішінде француз (грек-рим) және еркін күрестен әлем чемпионы атанған тұңғыш қазақ балуаны. Ол 54 елде өнер көрсетіп, 48 медаль жеңіп алған . Оның қарсыластары арасында Иван Поддубный, Георг Лурих, Алекс Аберг сынды әлемге әйгілі балуандар болған .

Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде Қажымұқан өз өнерін көрсетіп, жиналған қаражатты Қызыл Армияға ұшақ жасауға жұмсаған. Бұл оның отанға деген шексіз сүйіспеншілігін көрсетеді .

Қажымұқанның есімімен Шымкент қаласындағы орталық стадион аталады. Сонымен қатар, оның құрметіне түрлі спорттық жарыстар, ескерткіштер мен мұражайлар ашылған. Ол қазақ күресінің дамуына зор үлес қосып, ұлттық спорттың символына айналды.

Балуан Шолақ Баймырзаұлы (1864–1919) – қазақтың атақты балуаны, әнші-композитор, сері, ұлттық күрес өнерінің дамуына зор үлес қосқан тарихи тұлға. Ол – дене күшімен ғана емес, рухани байлығы және елге деген сүйіспеншілігімен де халқының жүрегінен орын алған ардақты ұл.

Балуан Шолақ 1864 жылы қазіргі Ақмола облысы аумағында дүниеге келген. Нақты есімі — Нұрмағамбет, бірақ шолақ жең киіп күреске түскендіктен «Балуан Шолақ» атанып кеткен. Жастайынан ат құлағында ойнаған, ән мен күйге құмар, палуан денелі жігіт ел арасында танымал бола бастады.

Балуан Шолақ халық арасында өткізілетін той-думандарда, жәрмеңкелерде талай балуанды тізе бүктіріп, нағыз қазақ күресінің хас шебері ретінде танылады. Оның ерекше күш-қайраты туралы ел аузында аңызға айналған әңгімелер көп. Ол бірнеше өгізді бір өзі көтеріп, арба сүйреген деседі.

Балуан Шолақ – күреспен қатар әншілік пен ақындық өнердің иесі. Оның «Ғалия», «Дікілдек», «Желдірме» сияқты әндері қазақ халқының мәдени мұрасына айналды. Ол ел ішіндегі әділетсіздікке қарсы шығып, қарапайым халықтың сөзін сөйлеген сері тұлға болған.

Балуан Шолақтың есімімен Жамбыл облысындағы аудан, Қарағанды мен Көкшетаудағы көшелер, мәдениет үйлері, спорт кешендері аталған. Сонымен қатар, оның өмірі мен өнері туралы деректі фильмдер мен зерттеулер жарық көрген.

Балуан Шолақ – қазақ күресінің, ұлттық мәдениеттің һәм азат рухтың бірегей өкілі. Ол — ерлік пен өнердің тоғысқан тұлғасы.